معرفی رشته مهندسی صنایع

تعریف مهندسی صنایع و تاریخچه آن

رشته مهندسی صنایع یکی از زیر مجموعه های مهندسی است که با استفاده از توسعه، یکپارچه سازی و بهبود سیستم ها شامل انواع سیستم های پیچیده ، افراد ، انرژی و مواد ، فرآیندها ، دانش و اطلاعات ، تجهیزات و دیگر موارد در تلاش است تا بهینه سازی نماید و بهبود را در انواع جنبه های سازمانی ایجاد کند. مهندسی صنایع در حالت کلی مواردی شامل کارایی ، اثربخشی ، تطبیق پذیری ، کیفیت و بهبود مستمر کالا و خدمات ، سود آوری ، کمینه سازی زمان های اتلاف شده و مواردی از این قبیل را مد نظر قرار می دهد و بررسی می نماید.

دررابطه با تاریخچه مهندسی صنایع ، میتوان گفت که پیشینه این رشته به نخستین سال های انقلاب صنعتی که با پیدایش اختراعات جدید در صنعت، خصوصا اختراع ماشین بخار آغاز شد .با افزایش کارخانجات و گسترش دامنه صنعت نیاز به تفکر مدیریتی و مدیریت بیش از قبل احساس شد. درراستای ارتقا کیفیت محصولات و خدمات ، افراد بسیاری تلاش کردند تا آدام اسمیت که از وی به عنوان پدر علم اقتصاد یاد میشود ، پیشنهاد تقسیم کار را با این مضمون بیان کرد که می توان با تقسیم کارها در کارخانه نتیجه اقدامات و کارها را تا حد زیادی بهبود داد. در راستا و موازات نوآوری ها و اختراعات ایجاد شده در فرآیندها و روش های انجام کارها ، روش های مرتبط با حسابداری و هزینه یابی نیز گسترش پیدا کردند در همین زمینه روش های تحلیل آزمایش ها ، روش های تحلیل علمی و اثبات های علمی در طراحی ها و ساخت ابزارها و ماشین آلات به کار گرفته شد و در همین راستا اثر گذاری این تحولات به وجود آمده در تفکر و پیشبرد و مدیریت سازمان باعث شد تا مدیریت علمی به عنوان نوعی روش حرفه ای و نگرشی جدید مطرح گردد.

معرفی رشته مهندسی صنایع در ایران

در ایران ، دانشکده مهندسی صنایع در دانشگاه صنعتی شریف اولین دانشکده مهندسی صنایع در کشور بود که در سال 1347 و با 39 دانشجو شروع به کار کرد.پس از دانشگاه صنعتی شریف نیز در سال 1352 دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت ایران شروع به کار کرد و پس از آن گروه مستقلی با عنوان مهندسی صنایع در سال 1355 در دانشگاه صنعتی امیر کبیر تشکیل گردید. با گذشت زمان این رشته در دانشگاه های مختلف کشور و در صنعت جایگاه خود را پیدا کرد.

در ابتدا اولین اقدامات و تلاش ها برای عنوان مدیریت به عنوان یک علم و یا در واقع علمی شدن مدیریت در آمریکا شکل گرفت. پدر علم مدیریت علمی ، فردریک تیلور در سال 1881 اندیشه های خود را توسعه داد ، فرانک گیلبرت و همسرش در راستای مطالعه کار با بررسی حرکات توانستند ابزار جدیدی ابداع کنند.مجموعه تمامی تلاش و اقدامات و فعالیت های تیلور و هم عصر هایش تحت عنوان مدیریت علمی شناخته شد. اقدامات این افراد نامبرده و دیگر افرادی که در این راستا تلاش کرده بودند ، توسط انجمن مهندسی مکانیک در آمریکا ارج نهاده شده و این عرصه فعالیت بیشتر برای تیلور و هم عصران و هم فکرانش توسط انجمن ایجاد گردید. در واقع مهندسی صنایع در ابتدای امر به عنوان یکی از شاخه های فرعی از مهندسی مکانیک شناخته شده بود که در سال 1909 دانشگاه پنسیلوانیا برای اولین بار دپارتمانی مستقل برای رشته مهندسی صنایع بنا نهاد با این حال همانطور که اشاره شد ، از نظر علمی و آکادمیک ، مهندسی صنایع برای اولین بار توسط فردریک تیلور به کاربرده شد.

با پیشرفت و پیچیدگی روز افزون علوم و فناوری در سیستم های خدماتی و تولیدی و افزایش حجم تولید و گستردگی موارد مرتبط با این عناوین ، و ارتباط بین سیستم ها با یکدیگر به صورت فرآیندی ، رشته های مهندسی سنتی مثل برق ، مکانیک ، شیمی و دیگر رشته ها پاسخ گوی تمامی مسائل این سیستم ها نبوده و نیاز عمده به یک ارتباط دهنده بین این رشته ها برای تعیین جایگاه درست و دقیق آن ها کنار هم در صنعت احساس میشود چرا که هر یک از این رشته ها ویژگی های خاص خود را شامل می شوند .برای حل این مشکل  و برای جبران این کمبود در قرن بیست به ویژه در دهه های اخیر ، مهندسی صنایع کاربرد پررنگ تری پیدا کرد.

تعاریف متعددی از رشته مهندسی صنایع ارائه میگردد اما تعریف ارائه شده از وزارت علوم، تخحقیقات و فناوری به این صورت می باشد : مهندسی صنایع عبارت است از رشته ای که با طراحی ، بهبود و پیاده سازی یکپارچه اطلاعات ، تجهیزات ، مواد ، افراد و انرژی مرتبط می باشد و بر پایه دانش تخصصی و تبحر در رشته ریاضی و فیزیک ، اجتماعی و طراحی بنا گردیده تا به کمک این علوم مرتبط و قوانین نتایج حاصل از سیستم های یکپارچه را ارزیابی کند.

گرایش های رشته مهندسی صنایع

کارشناسی

برخی از موارد درسی در مقطع کارشناسی مهندسی صنایع که در دانشگاه های ایران تدریس می شوند ، گرایش های کارشناسی ارشد و دکترا عبارتند از :

زمینه‌های فعالیت و بازار کار رشته مهندسی صنایع

به طور کلی رشته مهندسی صنایع به این علت که با دید کلی و سیستماتیک زمینه های مختلف خدماتی و تولیدی را مورد بررسی قرارمی دهند میتوانند گام های موثری را در راستای بهره وری و بهبود فرآیند ها بردارند و از آن جا که ایران در گروه کشور های در حال توسعه قرار میگیرد طبیعتا نیاز به ان رشته در کشور در خال حاضر زیاد بوده و در آینده نیز بیشتر خواهد بود.

مهندسین صنایع با تمامی گرایش ها در سال های اخیر در طیفی وسیع از صنعت و زمینه های مختلفی علاوه بر فیلدهای تخصصی خود به کار گرفته شده اند ، مانند داده کاوی ،BIG DATA  ، فناوری اطلاعات ، BI ، مهندسی نرم افزار و … و عملکرد موفقی از خود ارائه داده اند. به عنوان مثال با ورود و فعالیت مهندسین صنایع در حوزه های مرتبط به IT  و مهندسی نرم افزار فیلدهایی مانند یادگیری ماشین ، هوش مصنوعی و دیگر رشته هایی که به آمار مهندسی پیشرفته نیاز دارند با شتابی مضاعف در راستای رشد و پیشرفت قدم برداشته اند.

پست‌های‌سازمانی حوزه فعالیت مهندسین صنایع

مهندس صنایع / رئیس امور برنامه ریزی و بودجه / رئیس برنامه ریزی و تحلیل مالی / رئیس امور راه اندازی طرح ها ( طرح و برنامه ) ، سرپرست آمار و گزارش های تطبیقی ، هماهنگی و پشتیبانی / کارشناس ایمنی / مدیر تکنولوژی / مدیر تضمین کیفیت / مدیر پروژه / سرپرست کنترل کیفیت / کارشناس سیستم ها و روش ها / مدیر برنامه ریزی تولید/ سرپرست تعمیر و نگهداری و …. تنها برخی از پست های سازمانی هستند که یک مهندس صنایع قابلیت فعالیت در آنها را دارند.