پوکا یوکه چیست
پوکا یوکه یکی از روشها و ابزارهای بهبود کیفیت و روشی توسعه یافته در زمینه ی تضمین کیفیت و ایجاد شرایط نقص صفر در مفهوم خطای صفر کنترل کیفیت ZQC یا ZERO QUALITY CONTROL ، است . پوکا یوکه توسط یک مهندس تولید ژاپنی به نام شی جی یو شینگو ، ابداع شده است . او کسی است که باعث ایجاد تحولات عظیمی در بسط مفهوم کنترل کیفیت در ژاپن شده است . پوکا یوکه به صورت (POH-KAH YOH-KEY) تلفظ می شود . در فارسی پوکا به معنای خطاهای غیر عمدی یوکه به معنای پرهیز است . به عبارتی پوکا یوکه سیستمی است که از هدر رفتن انرژی انرژی ، زمان و منابع ، قبل از بروز خطا در اینده ، جلوگیری می کند . پوکا یوکه بر این فلسفه استوار است که مردم به عمد اشتباه نمی کنند یا کار را نادرست انجام نمی دهند.
هدف پوکایوکه حذف عیب در محصولات به وسیله ی جلوگیری ، تصحیح و یا جلب توجه به خطای در شرف وقوع است . پوکا یوکه در مقابل روش هایی مانند بازرسی و کنترل کیفیت اماری SQC یا STATISTICAL QUALITY CONTROL است که خطا را بعد از وقوع شناسایی می کنند .
پوکا یوکه به طور کلی ۳ نوع عملکرد مفید در جلوگیری از خطا دارد :
-
خطا در شرف وقوع است : هشدار
-
خطا اتفاق افتاده ولی هنوز منجر به عیب نشده :کنترل
-
خطا منجر به عیب شده است : خاموشی
هشدار :
این عملکرد نسبی به دو عملکرد دیگر ضعیف تر است .
نیازمند این است که توجه اپراتور جلب شود تا از خطا جلوگیری شود .
معمولا در جایی استفاده می شود که تاثیر خطا یا ناهنجاری در فرایند ناچیز است .
صدا و نور های هشدار دهنده از مثال های این عملکرد هستند .
کنترل و خاموشی :
قدرتمند ترین عملکرد های پوکا یوکه هستند .
با نصب یک پوکا یوکه در عملکرد کنترلی ، خطا به مراحل بعدی فرایند انتقال نمی یابد .
عملکرد خاموشی ، هنگامی که خطا رخ می دهد ،کل سیستم را متوقف می کند و از بروز خطا و خسارت بیشتر جلوگیری می شود .
کنترل ، هشدار و خاموشی عملکرد هایی هستند که هر کدام تکنیک های خاصی را به کار می برند . شینگو این تکنیک ها را به ۳ دسته تقسیم می کند :
-
تماسی (CONTENT)
-
مقدار ثابت (FIXED-VALUE)
-
توالی حرکت ( MOTION-STEO)
روش تماسی : در این روش از دستگاه های حسگری استفاده می شود که ناهنجاری در شکل یا ابعاد محصولات را شناسایی می کند .
روش مقدار ثابت : در این روش، خطا و ناهنجاری، با نظارت بر مقدار مشخص حرکات در مواردی که عملیاتها باید در تعداد دفعات از پیش تعیین شد های انجام شوند شناسایی می شوند.
روش توالی حرکت : این روش در مواردی کاربرد دارد که یک توالی حرکت استاندارد از پیش تعیین شده است. در این روش کنترل می شود که آیا توالی حرکت به درستی انجام شده است یا نه .
اصول طراحی پوکا یوکه :
دکتر شینگو ، سه عنصر اصلی زیر را ، که در هنگام شروع طراحی روش های پوکا یوکه مفید هستند ، معرفی کرد :
-
مشخصات
-
انحراف از فرایند
-
تفاوت در مقادیر
مشخصات : مشخصات می توانند شامل فاکتور های کمی یا کیفی همچون وزن ، شکل و یا ابعاد باشند . وزن در مونتاژ به طور وسیع مورد استفاده قرار می گیرد . به عنوان مثال شناسایی کمبود یک قطعه در محصول یا بسته بندی ناقص با وزن کردن محصول ممکن می شود .
انحراف از فرایند : انحراف از فرایند به موقعیت هایی اشاره دارد که به عنوان مثال ، چند فاز از یک فرایند خاص به طور اگاهانه یا نا اگاهانه انجام نشده که منجر به نقص می شود .
تفاوت مقدار : تفاوت مقدار می تواند در مواردی که در یک مونتاژ پیچیده چندین قطعه باید به هم وصل شوند استفاده گردد تا از جا ماندن بعضی از قطعات جلوگیری شود.
بنابراین به طور خلاصه می توانیم بگوییم :
پوکا یوکه هر نوع مکانیزمی است که در روند یک فرایند ، مانع رخ داد خطا می شود . هدف پوکا یوکه حذف عیب در محصولات به وسیله جلوگیری ، تصحیح و یا جلب توجه به خطای در شرف وقوع است .