کارسنجی و زمان سنجی

کارسنجی و زمان سنجی یکی از مهارت های مهم مهندسین صنایع و دانشجویان رشته مهندسی صنایع است که بازار کار از آنها توقع دارد.هدف ما در این مقاله کوتاه ، در ابتدا تعریف کارسنجی و زمان سنجی و سپس معرفی نحوه اجرایی کارسنجی و زمان سنجی و هم‌چنین متد های قدیم و جدید این امر می باشد . همان طور که می دانید ، کار سنجی برای امور ستادی و زمان سنجی برای امور صف و تولیدی صورت می پذیرد .

یکی از عوامل اصلی و پایه ای در عصر امروز و مخصوصا در کارخانجات و واحد های تولیدی و سازمان ها ، عنصر زمان است ، به طوری که نمی توان از کنار ان گذشت و از ابطال و به هدر رفتن آن به سادگی گذشت و از مسائل به روز دنیا ، جلوگیری از ابطال زمان است . از تکنیک های مطالعه کار می توان به کارسنجی اشاره کرد که در راستای افزایش ثمر بخشی سازمان می باشد .

در کارسنجی به دنبال انجام یک کار با هدف یافتن بهترین روش انجام ان کار هستیم و در زمان سنجی ، به دنبال تعیین زمان استاندارد کاری که صورت می پذیرد با در نظر گرفتن عوامل موثر بر زمان انجام ان کار می باشیم . به واقع ، استفاده از روش هایی برای تغییر الگوی زمانی کاری که باید در سطحی قابل قبول توسط یک فرد انجام شود را کار سنجی ، و استفاده از تکنیک های مختلف و به روز برای تعیین زمان کاری استاندارد برای یک اپراتور واجد شرایط که باید کاری معین در سطح کیفی و عملیاتی قابل قبولی انجام دهد را زمان سنجی می گویند . از جمله روش ها و متد های قابل اعتماد و معتبر که می توان با استفاده از در کارخانجات و سازمان ها تولید ، عملکرد سازمانی ، کیفیت خدمات و بهره وری را افزایش و هزینه ها را کاهش داد ، ارزیابی کار و زمان است . دامنه استفاده کارسنجی در سازمان ها بسیار گسترده بوده و بجز فرایند های ذهنی پیچیده ، تمامی فرایند ها را در بر میگیرد .

تاریخچه کارسنجی و زمان سنجی

فردریک تیلور در سال های ۱۹۰۳ و ۱۹۱۱ میلادی کتاب هایی با عناوین اصول مدیریت علمی و مدیریت کارگاه را تدوین کرد . تحصیلات وی در زمینه مهندسی بوده و بر کارایی بیشترین تاکید را داشت . به او لقب پدر علم مدیریت هم داده اند . با بررسی های خود در کارخانه ها و سازمان ها ، دریافت که بهره وری سازمان های امریکایی زمان خود بسیار پایین است و علت ان را تنبلی نیروی کار و عدم وجود روشی علمی بیان داشت . پس از او ،‌ همکارش هنری ال گانت از جمله کسانی بود که در زمینه ذکر شده تحقیقاتی میدانی انجام داده و نمودار گانت یا همان جدول کار نما را مطرح کرده است . بعد از گانت ، فرانک ویلین گیلبرت ادامه دهنده راه انها شد . روشی که ابداع کرد ، تربلیگ (TREBLIG) بود که به روش های صحیح اجرای کار اشاره می کند . تمرکز تمامی افراد مذکور بر روی انجام کار ها به صورت بهینه و یک بعدی بوده است و هدفشان هم افزایش کارایی در نظر گرفته بودند . بر خلاف گذشت سالها از ابداع این روش ها ، هم چنان در صنعت های مختلف ایران و جهان برای مبحث کار سنجی از مباحث ذکر شده توسط این افراد استفاده می گردد .

اصول کار سنجی

  1. در مقوله‌ی کارسنجی ، روش انجام کار مورد بررسی قرار می گیرد .
  2. روش پیاده سازی کارسنجی باید قابل فهم و به کار گیری باشد .
  3. استاندار هایی که در کارسنجی مورد استفاده قرار می گیرند نباید خیلی سطح بالا یا خیلی سطح پایین مد نظر قرار گیرند.
  4. هزینه هایی که صرف کار سنجی می گردند باید به گونه ای باشند که در مقایسه با منافع سطح کمتری داشته باشند .

 

روش های کارسنجی

برای مبحث کارسنجی می بایست با توجه به ماهیت و شالوده کاری که صپرت می پذیرد و هم چنین ویژگی های انجام ان کار ، از یک یا ترکیبی مناسب روش های ذکر شده در ذیل ، استفاده کرد :

  1. روش عناصر از پیش تعیین شده
  2. روش گزارش گیری
  3. روش نمونه گیری و نمونه برداری
  4. روش استفاده و بهره وری از سوابق گذشته

فواید و مزایای کارسنجی

  1. تهیه زمان لازم برای کار های ستادی
  2. تهیه نیروی انسانی لازم برای اجرای کارهای ستادی
  3. افزایش کارایی
  4. کاهش هزینه ها
  5. تسهیل زمان بندی عملیات
  6. ایجاد امکان کنترل و ارزیابی کار کارکنان

تکنینک های مختلف زمان سنجی

الف) روش های مشاهده مستقیم DOM (DIRECT OBSERVATION METHOD)

  1. زمان سنجی با ساعت های متوقف شونده (STOP WATCH) : که از مرسوم ترین روش های زمان سنجی است . مسئول انجام زمان سنجی با استفاده از یک جدول ثبت داده ها و کرنومتر به مشاهده زمان های سیکل کاری پرداخته و انها را با تمام جزئیات ثبت می کند . از جمله جزئیات موثر در زمان سنجی به طریق مذکور عبارتند از : میزان سردی و گرمی هوا ، میزان رطوبت ، میزان الودگی صوتی ، میزان گرد و غبار محیط کار ، سختی و اسانی کار و …

برای تمامی موارد مربوطه جدول استانداردی وجود دارد که زمان استاندارد سیکل کاری با استفاده از ان به دست می اید.

  1. روش نمونه برداری فعالیت کار (WORK SAMPLING)
  2. روش زمان سنجی گروهی GTT(GROUP TIME TECHNIQUE)

ب) روش های ترکیبی (SYNTHETIC METHODS)

  1. استفاده از داده های استاندارد (USING STANDARD DATA)
  2. سیستم های زمان های از قبل تعیین شده شامل خانواده های MOST & MTM

 

معرفی سیستم های MTM & MOST

v    سیستم های زمان بندی پیشرفته خانواده MTM (Method Time Measurement)

اولین سیستم MTM در سال ۱۹۴۸ میلادی توسط “Stegemerten, Schwab, Maynard” تهیه شده است که تحت عنوان روش MTM زمان های لازم برای اجرای حرکات اصلی Reach ، Move ، Turn ، Grasp ، Position ، Disengage و Release را در اختیار قرار می دهد . تهیه کنندگان MTM را به صورت زیر تعریف کرده اند :

”روشی که هر عملیات یا عملکرد دستی را به حرکات اصلی آن تجزیه کرده و به هر حرکت، استاندارد زمانی از قبل تعیین شده‌ای را ( که توسط طبیعت حرکت و وضعیتهایی که در آن انجام می‌گردد تعیین می‌شود) تخصیص می‌دهد. “

داده های مربوط به روش MTM از بررسی و تجزیه و تحلیل ویدیو های سطح های مختلف کاری تهیه شده است . این داده ها به واسطه روش Westinghouse به صورت زمان های لازم برای یک اپراتور استاندارد فراهم گردیده . سپس ، به منظور تعیین درجه سختی به وسیله عوامل مختلف تجزیه و تحلیلو جدول بندی شده اند .

موارد کاربرد و مزایای سیستم MTM

  1. در متد زمان سنجی با کرنومتر (STOP WATCH) زمان سنج حتما باید با کرنومتر، در کنار اپراتور حضور یابد و زمان را اندازه‌گیری کند و این موضوع به مزاج کارگران نا خوشایند است در صورتی که در مد MTM به هیچ وجه نیازی نیست که زمان سنج ، برای اندازه گیری زمان بالای سر کارگر حضور یابد .
  2. در متد MTM ، زمان سنج باید به تمامی قسمت های جزء به جزء روش انجام عملیات، توجه لازم را داشته باشد . به همین علت توجه الزامی ، زمان سنج نمی تواند از ایجاد بهبود موثر چشم پوشی کند .
  3. با استفاده از متد MTM ما این توانایی را خواهیم داشت حرکات در هر شرایطی که انجام شوند ، زمان انجام عملیات را محاسبه نماییم.
  4. در استفاده از متد MTM ، زمانهای تهیه شده دارای قابلیت اطمینان بسیار بالایی هستند .
  5. در این متد MTM ، مشکل تهیه ضریب عملکرد را که بسیار پر دردسر بوده و در زمان سنجی با کرنومتر غیر قابل چشم پوشی  است، ملقا می کند.
  6. با استفاده از MTM می‌توان زمان استاندارد یک فعالیت را بدون این که عملیاتی به مرحله اجرا برسد ، تعیین نمود.
  7. برای فرایند هایی که زمان اجرای آن ها کوتاه است (کمتر از 5/2 ثانیه) تعیین زمان استاندارد با کرنومتر بسیار مشکل است ولی با استفاده از سیستم MTM این کار به آسانی انجام می‌شود.

 

 

معایب سیستم MTM

  1. روش MTM تنها در مورد عملیات دستی قابل اجرا بوده و در عملیات ماشینی باید از سایر روشهای زمان سنجی ( مانند MOST ) استفاده نمود قابل اجرا نمی باشد .
  2. زمان آموزش این روش به زمان سنج ها نسبتا زیاد است.
  3. جهت تعیین زمان برای سیکلهای طولانی، احتمالا نفر- ساعت بیشتری مورد نیاز است  (به نسبت دیگر روشهای زمان سنجی)
  4. برای استفاده از این روش نیازمند اطلاعات کاملا دقیق از جزئیات کامل عملیات اجرایی می باشد .
  5. تشریح این روش برای کارگران، سرپرستان و سایر افراد مربوطه بسیار مشکل است.
واحد زمان در سیستم MTM

کارشناسان روش  MTM، در پژوهش هایشان از دوربینهای فیلمبرداری که از سرعتهای بسیار بالایی برخوردار بودند، بهره گرفتند . سرعت فیلم مورد استفاده در تحقیقات اولیه ، 16 فریم در هر ثانیه بوده است ، هر فریم را معادل زمان 0.6250 ثانیه و 0.0010417 دقیقه و یا 0.00001737 ساعت مد نظر قرار گرفته شده است . لذا بنیان گذاران سیستم مذکور واحد زمانی جدیدی را به نام T.M.U(Time Measurement Unit) مد نظر قرار گرفته اند و مقدار 0.00001 ساعت را برای آن در نظر گرفته اند. از آنجایی که بیشتر دستمزدها بر مبنای دلار بر ساعت بود، هزینه‌های کارگری مستقیماً با ضرب مقدار TMU در نرخهای ساعتی و سپس انتقال نقطه اعشار، 5 مکان به طرف چپ، به دست می‌آمد. بر اساس نتایج به دست آمده، جدول زیر برای تبدیلات زمانی مورد استفاده قرار گیرد:

۱ ساعت معادل ۱۰۰،۰۰۰ TMU ۱ TMU معادل ۰،۰۰۰۰۱ ساعت
۱ دقیقه معادل ۱۶۶۷ TMU ۱ TMU معادل ۰،۰۰۰۶ دقیقه
۱ ثانیه معادل ۲۷.۷۸ TMU ۱ TMU معادل ۰،۰۳۶ ثانیه

در این مطالعات ، یک فریم برابر با TMU 1.736 می بوده است و دیگر زمان فعالیتی کمتر از این مقدار، قابل محاسبه نخواهد بود . در پژوهش های صورت گرفته MTM که تحت نظر انجمن MTM صورت می‌گیرد، زمان جدید هر فریم بر مبنای TMU محاسبه شده و اطلاعات جدید بر سیستم MTM موجود منطبق می‌گردد.

معرفی سیستم MOST :

از بروز ترین متد های زمان سنجی سیستم MOST می باشد . ای سیستم در زمانسنجی آغازگر خانواده‌ای نوین است که اساس محاسبات آن جابه‌جایی شیئ است . در صورتی که حرکات پایه ای به نحو صحیح و با ترتیب خاص در پی هم آورده شوند، سطح بازدهی و کارایی در فعالیت افزایش می یابد . کاربرد این سیستم بسیار گسترده است ، به طوری که اکنون در بین سیستم‌های زمانسنجی جایگاه مناسبی یافته است . این سیستم ، سرعت زمانسنجی را با توجه به توالی حرکات و روش اندیس‌گذاری پارامترها به شدت افزایش داده وداده‌های زمانی را در کمترین زمان در اختیار کارشناسان و مدیران قرار می‌دهد.

از ان جایی که در زمان سنجی مشکلاتی من جمله عملیات بسیار تکراری کوتاه مدت وجود داشت، سیستمی بر اساس الگوهای توالی MOST  تهیه شدند که بتوانند با داده های پشتیبانی کننده خاص خود، این عملیات را زمان سنجی کند. لذاطبق سیستم Mini MOST  که دارای مفاهیم و فرمت MOST می بوده است و این تپانایی را داراست که سیکل های تکراری یکسان را که اغلب دارای زمان کوتاهی هستند با دقت بسیار بالایی زمانسنجی کند ، طراحی شده است . استفاده از الگو های توالی MOST برای زمان هایی که با سیکل های غیر تکراری، طولانی ، مونتاژهای غیرمتشابه و عملیات ماشین کاری و تعمیراتی روبرو هستیم باعث ایجاد اطلاعاتی می‌شود که دارای جزییات غیرضروری است و گاهی نیز می تواند باعث گمراهی گردد. این امر نشان دهنده آن است که برای تحلیل فعالیت هایی که دارای سیکل های طولانی هستند نیاز به سیستمی با امکان تجزیه و تحلیل صحیح برای دستیابی به نتایج دقیق به صورت سریع و با رعایت سهولت فراگیری وجود داشت که بر اساس آن سیستم Maxi Most طراحی گردید.