استاندارد ISO22000| استاندارد ایزو 22000 | مدیریت ایمنی مواد غذایی

استاندارد ISO22000

رفته رفته با صنعتی شدن زندگی بشر جنبه های مختلف صنعتی سازی شروع به پیشرفت کردند و به مرور زمان بازار کار مهندسی صنایع شروع به شکل گیری نمود. از این میان میتوان صنعت پوشاک، خوراک، مسکن و … را نام برد. یکی از صنایعی که ارتباط مستقیم با زندگی انسان دارد صنعت مواد غذایی میباشد. سلامت انسان ارتباط بسیار بالایی با سلامت و ایمنی مواد غذایی مصرفی او دارد به همین جهت با شروع هزاره جدید محققان این عرصه که متوجه اهمیت روز افزون ایمنی مواد غذایی شده بودند، شروع به گرداوری استانداردی برای دستیابی هر چه بیشتر به ایمنی و بهداشت  در زنجیره تامین مواد غذایی کردند و در سال 2005 با استاندارد ایمنی مواد غذایی ( استاندارد ISO22000 ) با هدف تضمین عدم وجود هرگونه آلودگی (شامل آلودگی میکروبی، شیمیایی و فیزیکی) منتشر شد.

چرا استاندارد ایزو 22000 ؟

استاندارد ایزو 22000 در همه صنایع غذایی و خوراک دام، صرف نظر از اندازه یا صنف کاری، ترجمه مدیریت ایمنی غذا به فرایند بهبود مداوم می باشد.

این استاندارد با کمک شناسایی، پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از غذا در زنجیره های غذا و خوراک دام رویکرد پیشگیرانه را اتخاذ می نماید.

ویرایش جدید این استاندارد (2018) درک واضحی برای هزاران شرکت در سراسر دنیا که از استاندارد بهره می برند به ارمغان می آورد.

جدیدترین بهبودها عبارتند از :

انطباق با ساختار ممیزی مشترک سطح بالا در همه استانداردهای سیستم مدیریت، برای سازمان ها ترکیب ایزو 22000 را با سایر سیستم های مدیریت نظیر استاندارد ایزو 9001 و ایزو 14001 آسانتر می سازد.

رویکرد جدید در ریسک (به عنوان مفهوم حیاتی در کسب و کار مواد غذایی ) که بین ریسک در سطح عملیاتی و سطح کسب و کار سیستم مدیریت، تمایز قائل می شود.

از آنجایی که مصرف مواد غذایی یک بخش ضروری از زندگی روزمره ما است، صنعت غذا همیشه در تقاضای بالا و تحت نظارت جدی است. بنابراین، برای هر سازمانی که در صنایع غذایی دخیل است بسیار مهم است که ایمنی مواد غذایی خود را مدیریت کند و خطرات را به حداقل برساند.

 4 خطر رایج وجود دارد که صنایع غذایی باید در نظر بگیرند:

خطرات میکروبیولوژیکی – از جمله باکتری ها، قارچ ها، ویروس ها و غیره.

خطرات شیمیایی – مانند آفت کش ها، مواد پاک کننده، کنترل آفات و افزودنی های غذایی

خطرات فیزیکی – از جمله خطرات بسته بندی، شیشه، مدفوع آفات، مو و غیره.

آلرژن ها و آلودگی متقابل

مزایای پیاده سازی استاندارد ISO22000

استاندارد ISO22000 به سازمان ها کمک می کند تا خطرات مواد غذایی را به حداقل برسانند و عملکرد خود را در رابطه با ایمنی مواد غذایی بهبود بخشند.

پیاده سازی استاندارد ISO 22000 مزایایی از جمله موارد ذیل دارد :

بهبود سلامت و ایمنی

به حداقل رساندن خطرات مواد غذایی منجر به نتایج سلامت و ایمنی بهتر برای مشتریان، پرسنل سازمان و افرادی می شود که ممکن است با غذا در تماس باشند.

بهبود رضایت مشتری

داشتن یک سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی به شما کمک می کند تا محصولاتی را که انتظارات مشتری را برآورده می کند، به طور قابل اعتماد ارائه دهید.

به پیاده سازی سایر استانداردها و خطوط راهنما کمک می کند

استاندارد ISO22000 به استانداردها و خطوط راهنمای بین المللی دیگر پیوند می خورد و می تواند به سازمان ها کمک کند تا الزامات این سیستم ها را نیز برآورده کنند.

افزایش شفافیت

استاندارد ISO22000 به سازمان ها کمک می کند تا قابلیت ردیابی محصولات خود را بهبود بخشند و به شفافیت بیشتری در مورد عملیات سازمان خود دست یابند.

واکنش بهبود یافته در برابر خطرات

وجود یک سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا به مسائلی که ممکن است ایمنی مواد غذایی را به خطر بیندازند، سریع‌تر و کارآمدتر واکنش نشان دهند و به آن‌ها کمک کند تا آلودگی احتمالی را قبل از وقوع آن کشف و متوقف کنند.

کاهش زمان تحقیق

اگر آلودگی رخ دهد، یک سیستم ایمنی مواد غذایی به سازمان ها کمک می کند تا زمان لازم برای بررسی هر گونه نقض ایمنی مواد غذایی را کاهش دهند و مشکل را سریعتر حل کنند.

چند نکته جهت پیاده سازی استاندارد ISO22000 

برای داشتن یک FSMS موثر اطمینان حاصل کنید که “مدیریت ارشد سازمان” متعهد به ایجاد، پیاده سازی، به روز رسانی و بهبود مستمر این سیستم است.

همه افراد سازمان را درگیر کنید.

مدیریت ارشد برای تحلیل بافت سازمان، الزامات، خط مشی و تنظیم اهداف

تیم ایمنی مواد غذایی و پرسنل اختصاص داده شده دارای صلاحیت جهت تجزیه و تحلیل خطر و ارزیابی ریسک، کنترل فرآیندها و نوشتن دستورالعمل ها

اطمینان حاصل کنید که سیستم شما شامل دو چرخه PDCA در سطوح عملیاتی و سازمانی است و ارتباط بین آنها همیشه برقرار و حفظ می شود.

به یاد داشته باشید که شناسایی کنید که چگونه خطرات ایمنی مواد غذایی مناسب را در سیستم خود انتخاب کرده اید.

اینها برای هر فرآیند و محصول خاص هستند و همچنین به مقررات قابل اجرا و نیازهای مشتری نیز بستگی دارند. بنابراین این اطلاعات قابل مبادله با یکدیگر نیستند

هنگامی که تغییراتی در محصولات یا فرآیندها رخ داد، چه برنامه‌ریزی‌شده و چه ناگهانی، مطمئن شوید که سیستم شما بازبینی شده و اقدامات کنترلی ایجاد شده هنوز برای هدف مورد نظر سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی مؤثر است.

تجهیزات اندازه گیری را در دوره های زمانی مشخص کالیبره کنید تا از صحت نتایج آنها اطمینان حاصل کنید

تامین کنندگان نیز نقش بسیار مهمی در این سیستم ایفا می کنند.. برخی از تامین کنندگان به شما کمک می کنند سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی خود را تقویت کنید و  برخی ریسکهای سازمان شما را افزایش می دهند.

شما باید اطمینان حاصل کنید که هر تأمین‌کننده‌ای که در معرض خطر قرار دارد، کنترل‌هایی دارد که حداقل به خوبی کنترلهای درون سازمان شما هستند و چنانچه این اقدامات از سوی آنها صورت نپذیرفت، به دنبال تامین کنندگان جایگزین باشید.

مفاهیم ایمنی مواد غذایی احتمالاً برای بسیاری یا بیشتر پرسنل سازمان شما جدید است. افراد ممکن است نیاز به تغییر عاداتی داشته باشند که طی سالیان متمادی ریشه دوانده است. بعید است که یک جلسه توجیهی کافی باشد، بنابراین بر شایستگی پرسنل خود به عنوان یک کلید اساسی برای اجرای یک سیستم مدیریت ایمنی موا غذایی خوب تمرکز کنید.

به یاد داشته باشید که منابع کافی را برای آزمایش منظم کنترل های خود اختصاص دهید.

تهدیداتی که سازمان شما با آن مواجه است دائماً تغییر می کند و باید آزمایش کنید که آیا قادر به پاسخگویی به آن تهدیدها هستید یا خیر.

چه نوع کسب و کارهایی می توانند از استاندارد ISO22000 بهره مند شوند؟

سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی ISO22000 (FSMS) را می توان در سازمان های غذایی کوچک، متوسط و بزرگ از همه جنبه های زنجیره غذایی پیاده سازی کرد:

• تولید کنندگان مواد غذایی و مواد تشکیل دهنده
• خرده فروشان
• عمده فروشان
• ارائه دهندگان حمل و نقل، تدارکات و ذخیره سازی
• بسته بندی
• تولید کنندگان تجهیزات و بسته بندی
• کترینگ ها
• تولیدکنندگان غذای پت
• تولیدکنندگان غذای دام

دامنه کاربرد استاندارد ISO22000

الزامات این استاندارد کلی بوده با هدف قابلیت کاربرد در همه سازمان ها در زنجیره غذا، صرف نظر از نوع و پیچیدگی.

سازمان هایی که مستقیما یا غیر مستقیم مشارکت دارند :

• تولیدکنندگان خوراک دام
• تولید کنندگان غذای پت
• کشاورزان
• تولید کنندگان ترکیبات
• تولیدکنندگان مواد غذایی
• خرده فروش ها
• سازمان های ارائه دهنده خدمات مواد غذایی
• خدمات تهیه غذا
• خدمات نظافت و بهداشتی
• حمل و نقل
• انبارش و تورزیع
• تامین کنندگان تجهیزات
• مواد شوینده و گندزدا
• بسته بندی مواد غذایی
• و سایر مواد در تماس با ماده غذایی

استانداردهای مرتبط با ISO22000

استاندارد ISO9001:2015 (سیستم مدیریت کیفیت)

استاندارد ISO26000:2010 (مسئولیت اجتماعی)

استاندارد IS014001:2015 (سیستم مدیریت محیط زیست)

استاندارد 22301:2019  (امنیت و انعطاف پذیری – سیستم های مدیریت تداوم کسب و کار)

استاندارد ISO45001:2018 (سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای)

ارتباط استانداردهای ISO9001 و ISO22000 

از آنجایی که هر دو استاندارد بر اساس ساختار جدید سطح بالا  تجدید نظر شده اند، یافتن شباهت ها و تفاوت های بین استانداردها آسان تر شده است. هر دو استاندارد دارای 10 بند با عنوان اصلی یکسان هستند.

بنابراین، اگر بندهایی را ببینیم که الزامات زمینه سازمان، رهبری، برنامه‌ریزی، پشتیبانی، ارزیابی عملکرد و بهبودها را نشان می‌دهند به طور کلی، همه آنها یکسان هستند.

تفاوت عمده بین استانداردها در بند 8 است. با بررسی الزامات فنی بند 8، می بینیم که در ISO22000، بند 8 یک چارچوب اساسی برای تضمین ایمنی مواد غذایی در کل عملیات زنجیره غذایی ارائه می دهد، در حالی که در استاندارد ISO9001، بند 8 یک چارچوب کلی برای اطمینان از کیفیت فرآیندها ارائه می دهد (و اینها کلی هستند و می توانند برای هر سازمانی با هر دامنه ای اعمال شوند).

اگر می خواهید هر دو استاندارد را اجرا کنید، بهتر است در ابتدا نگاهی اجمالی به الزامات مشابه داشته باشیم:

بافت سازمان (مسائل داخلی و خارجی، ذینفعان، دامنه کاربرد)

کنترل اطلاعات مستند (کنترل مدارک و سوابق)

پرداختن به ریسک ها و فرصت ها، برنامه ریزی و اهداف

بهبود، اقدامات اصلاحی

بازنگری مدیریت و ممیزی داخلی

صلاحیت، ارتباطات ، آموزش و آگاهی

الزامات فنی در بند 8 استاندارد ISO22000:2018 برای اطمینان از ایمنی مواد غذایی در فرآیندهای زنجیره غذایی هستند.

چگونه پیاده سازی استاندارد ISO9001:2015 می تواند بر اجرای استاندارد ISO 22000:2018 سرعت ببخشد؟

ایمنی مواد غذایی به همان اندازه به کیفیت فرآیندها نیز بستگی دارد. بنابراین، اگر سیستم مدیریت کیفیت خوبی در سازمان خود پیاده سازی کرده اید ، به طور خودکار ارزش افزوده ای را برای شما در پیاده سازی استاندارد ISO22000:2018 همراه دارد. شما فقط باید از الزامات ایمنی مواد غذایی (بند 8) در ISO22000 مراقبت کنید. بقیه بندها توسط ISO9001 پوشش داده می شود.

ارتباط استاندارد FSSC22000 و ISO22000

در حالی که بر اساس ISO22000، استاندارد FSSC (گواهی سیستم ایمنی مواد غذایی) 22000 رویکرد بسیار مشابهی است اما گواهینامه را به سطح بعدی می برد. FSSC 22000 و ISO 22000 با یکدیگر مرتبط هستند، زیرا هر دو بر ایمنی مواد غذایی در یک شرکت تمرکز دارند. استاندارد FSSC 22000 یک گام استراتژیک بعدی پس از صدور گواهینامه ISO22000 برای کسانی است که خواهان دریافت گواهینامه ابتکار ایمنی جهانی غذا (GFSI) هستند.

طرح FSSC 22000 به طور کامل توسط ابتکار ایمنی جهانی غذا (GSFI)، نهاد معیار برای هماهنگ سازی استانداردهای بین المللی ایمنی غذا، همراه با سایر طرح های مدیریت ایمنی مواد غذایی مانند طرح های BRC، IFS و SQF به رسمیت شناخته شده است. عنصر قوی ISO22000 در استاندارد باعث می شود که آن را با سایر سیستم های مدیریت عمومی مانند ISO 9001 و ISO 14001 هماهنگ کند تا یکپارچه سازی سیستم موثر باشد.

گواهینامه FSSC 22000 یک طرح صدور گواهینامه مدیریت ایمنی مواد غذایی است که توسط بنیاد FSSC 22000 اداره می شود.

آخرین نسخه FSSC 22000 ( نسخه 5.1 ) در نوامبر سال 2020 توسط بنیاد FSSC22000 منتشر شد.

تفاوت های اصلی این است که FSSC 22000 شامل الزامات اضافی، از جمله برنامه پیش نیاز (PRP) است که کنترل های خاصی را برای شرایط عملیاتی کارخانه مواد غذایی فراهم می کند.

هر دو گواهی در مورد شیوه های مدیریت مواد غذایی برای اطمینان از محصولات غذایی با کیفیت برای مصرف کنندگان بیان می کنند. هر سازمانی در زنجیره غذایی خود می تواند گواهی ISO 22000 دریافت کند، اما گواهی FSSC 22000 توسط برخی از صنایع دریافت می شود. روند دریافت گواهی FSSC 22000 طولانی تر است.

مهمترین تفاوت اصلی بین ISO 22000 و FSSC 22000 این است که ایزو 22000 توسط سازمان بین المللی استاندارد (ISO) به رسمیت شناخته شده است و FSSC 22000  توسط انجمن ابتکار ایمنی غذا GFSI به رسمیت شناخته می شود.

دستورالعمل و روش های اجرایی که برای اخذ گواهینامه FSSC 22000 ویرایش جدید استفاده می شود، برگرفته از الزامات ISO 22000:2018 است که بسته به نوع فعالیت سازمانی، با یکی از استانداردهای فنی ISO زیر ترکیب می شود:

ISO/TS 22002-1:2009 سیستم تولید مواد غذایی.

ISO/TS 22002-2:2003 ایمنی غذا در کترینگ ها.

ISO/TS 22002-3:2011 ایمنی در صنایع کشاورزی.

ISO/TS 22002-4:2013 ایمنی تولید و بسته بندی مواد غذایی.

ISO/TS 220002-6:2016 سیستم ایمنی تولید خوراک و غذای دام.

PAS 221:2013 خرده فروشی و یا سوپرمارکت ها.

NEN/NTA 8059:2016 حمل و نقل و ذخیره سازی.

 دستورالعمل استاندارد FSSC 22000 همچنین دارای برخی الزامات اضافی دیگر است که در زیر ذکر شده است:

مدیریت خدمات در استاندارد FSSC 22000.

برچسب گذاری محصول که در دستورالعمل استاندارد FSSC 22000 توضیح داده شده است.

ایمنی غذایی، ارزیابی ریسک مواد غذایی.

کاهش تقلب در مواد غذایی.

استفاده از لوگو.

مدیریت آلرژن ها زنجیره های غذایی دسته های C، E، FI، G، I  و K.

نظارت بر محیط زیست دسته های زنجیره غذایی C، I  و K

فرمولاسیون محصولات زنجیره غذایی دسته D.

حمل و نقل و تحویل.

سایر استانداردهای مرتبط با ایمنی مواد غذایی

استاندارد BRC 

BRC در آگوست 2018 آخرین ورژن استاندارد جهانی BRC (british-retail-consortium) را برای ایمنی مئواد غذایی منتشر کرد. (ورژن 8 )

نسخه 8 تاکید بیشتری بر تعهد مدیریت دارد و مدیریت ارشد سایت را ملزم می کند تا نشان دهد که کاملاً به اجرای استاندارد و همچنین به فرآیندهایی که بهبود مستمر ایمنی و مدیریت کیفیت مواد غذایی را تسهیل می کند متعهد است.

استاندارد شناخته شده ایمنی مواد غذایی BRCGS به تولیدکنندگان مواد غذایی کمک می کند تا روی طیف گسترده ای از زمینه ها از جمله HACCP، قابلیت ردیابی، پیشگیری از تقلب مواد غذایی، تعهد مدیریت و فرهنگ ایمنی غذا تمرکز کنند. بازنگری استاندارد با شماره 9 جدید در حال انجام است که قرار است در آگوست 2022 منتشر شود.

الزامات استاندارد به عناصر کلیدی می پردازد که باید برای سازمان شما برای اطمینان از تولید محصول ایمن وجود داشته باشد. گواهینامه BRCGS توسط GFSI به رسمیت شناخته می شود، که در هنگام انتخاب یک طرح صدور گواهینامه مورد توجه قرار می گیرد، زیرا بسیاری از تولید کنندگان و خرده فروشان اصلی نیاز به گواهینامه رسمی GFSI دارند. سایر طرح های گواهینامه شناخته شده عبارتند از FSSC 22000 و SQF.

استاندارد IFS

استاندارد IFS (International Featured Standard) نوعی استاندارد ابتکاری جهانی ایمنی غذا (GFSI) برای ممیزی تولیدات مواد غذایی است. هدف این استاندارد ایمنی مواد غذایی و کیفیت فرآیندها و محصولات است.

هدف آن تضمین کل زنجیره تامین برای افزایش ایمنی، کیفیت و رضایت مشتری است.

آخرین نسخه آن (نسخه 7) در سال 2020 منتشر گردید.

محدوده صدور گواهینامه استاندارد IFS 

استاندارد مواد غذایی IFS برای ممیزی تولید کنندگان مواد غذایی در مورد ایمنی مواد غذایی و کیفیت فرآیندها و محصولات استفاده می شود.

ارتباط استاندارد ISO22000 با سایر استانداردهای ایمنی مواد غذایی

استانداردهایی از خانواده ISO22000 که به تازگی منتشر شده اند 

ISO 22003-1:2022

بخش 1: الزامات برای نهادهای ارائه کننده ممیزی و گواهی سیستم های مدیریت ایمنی مواد غذایی

ISO 22003-2:2022

بخش 2: الزامات برای ارگان های ارائه دهنده ارزیابی و گواهی محصولات، فرآیندها و خدمات، از جمله ممیزی سیستم ایمنی مواد غذایی

سخن پایانی

رعایت نکردن ایمنی مواد غذایی در سازمان هایی که در زنجیره غذایی فعالیت می کنند می تواند منجر به بیماری جدی مصرف کننده شود که می تواند به اعتبار سازمان شما آسیب برساند، جریمه های شدیدی را به دنبال داشته باشد و در موارد شدید می تواند مستقیماً منجر به تعطیلی یا انحلال سازمان شما شود.

فلذا پیاده سازی یک سیستم ایمنی مواد غذایی می تواند تاثیر به سزایی در تضمین ایمنی محصول شما و ایجاد رضایتمندی در مشتریان سازمان شما ایفا نماید.

چنانچه در سازمان خود استاندارد ISO22000 را پیاده سازی نموده اید، تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

جهت ارائه سوالات، پیشنهادات و نظرات خود با ما در ارتباط باشید.

02188764867

02188761795